Helena Třeštíková, czeska reżyserka filmów dokumentalnych i pedagożka, to najważniejsza kronikarka czechosłowackiego, a później czeskiego życia w okresie transformacji. Swoje filmy tworzy od połowy lat 70. Największy sukces przyniosły jej obrazy realizowane przy użyciu autorskiej metody dokumentalnej. Třeštíková rejestruje bohaterów przez wiele lat, odwiedzając ich systematycznie z kamerą, a ich życia wpisuje silnie w społeczne i polityczne uwarunkowania kolejnych okresów funkcjonowania kraju.
Helena Třeštíkova jest niezaprzeczalnie jedną z najciekawszych reżyserek światowego kina dokumentalnego. Jej metoda obserwowania ludzkiego życia na poszczególnych etapach jest bliska takim filmom jak „Nadejdą lepsze czasy” Hanny Polak czy chociażby głośny film „Boyhood” Richarda Linklatera na polu kina fabularnego.
Podczas 14. Festiwalu Filmowego Millennium Docs Against Gravity zaprezentujemy trzy ostatnie filmy reżyserki: „Prywatny wszechświat”, „Mallory” i „Historię małżeńską”. „Prywatny wszechświat” („Private Universe”) to film, przy realizacji którego Třeštíková zrozumiała wartość płynącą z rejestrowania kolejnych etapów ludzkiego życia. Reżyserka sfilmowała poród swojej przyjaciółki. Młody chłopiec, narodzinom którego towarzyszyła kamera, staje się głównym bohaterem filmu. Rodzina wiedzie hipisowskie życie, prowadząc swojego rodzaju emigrację wewnętrzną przed otaczającym ich światem polityki Komunistycznej Partii Czechosłowackiej.
Stopniowo chłopak dorasta, do władzy dochodzi Václav Havel. Czechosłowacja zmienia się w Republikę Czeską, nastaje kapitalizm i trudny okres transformacji lat 90. Oglądamy kolejne etapy życia Honzy. Reżyserka w niesłychanie interesujący sposób łączy je ze zbudowaną z materiałów archiwalnych narracją o historii przemian kraju, zestawiając obrazy najazdu wojsk radzieckich na Czechosłowację i podboju kosmosu z piosenkami Karela Gotta.
Drugi z prezentowanych filmów to „Mallory” („Mallory”). Główna bohaterka tytułowa Mallory po urodzeniu syna postanawia zerwać z nałogiem narkotykowym. Chłopiec przyszedł na świat z syndromem odstawienia od heroiny, jednak kobiecie udaje się wydostać z narkotykowego piekła i wychowywać swoje dziecko. Z czasem postanawia zostać terapeutką i pomagać osobom uzależnionym od narkotyków.
Najnowszy film Třeštíkovej to „Historia małżeńska” („Marriage story”), będący prowadzoną przez 35 lat obserwacją losów wielodzietnej rodziny, naniesioną na obraz czeskiej transformacji. Stopniowo na sielankowym wydawałoby się przedstawieniu życia rodzinnego zaczynają pojawiać się pęknięcia. Kobieta latami walczy z depresją, jeden z synów wpada w złe towarzystwo, w zalewanym tanimi meblami z Azji kraju spada popyt na sprzedawane przez rodzinę meble, pojawiają się problemy finansowe. Třeštíkova kolejny raz nakłada epizody z życia swoich postaci na obraz zmieniających się realiów w Czechach – tym razem uwidaczniając kwestie ekonomiczne.
Helena Třeštíková ukończyła wydział reżyserii legendarnej Praskiej szkoły filmowej FAMU. Pracowała w telewizji czeskiej jako korespondentka, zaangażowała się też w politykę. Wielka popularność jej filmów wyświetlanych w czeskiej telewizji doprowadziły ją w 2007 roku do objęcia teki minister kultury. Jej kariera w ministerstwie trwała niecały miesiąc, Třeštíková jako bezpartyjna nie ugięła się pod naciskami politycznymi i zrezygnowała ze stanowiska.
